“Een toekomst voor ons verzameld verleden”
Er zijn binnen onze gemeente veel organisaties en particulieren die verzamelingen en collecties hebben die het waard zijn om voor de toekomst veilig te stellen, beschikbaar te stellen en toegankelijk te maken. Op 16 januari 2025 vond in Wolfheze de bijeenkomst ‘Een toekomst voor ons verzameld verleden’ plaats, georganiseerd door het Platform Erfgoed Renkum (PER). Tijdens de bijeenkomst hebben verschillende verzamelaars hun ervaringen gedeeld.
Raymond den Burger, één van de trekkers van het PER, zet het doel van de avond uiteen. Het begint met weten van elkaars verzamelingen. Dat doen we door vooral ervaringen te delen. Daarom zijn Rob Kuiper, Ruud Schaafsma, Wendy Ruwhof, Stefan Muller en Edwin Hallers bereid gevonden om meer over hun zoektochten door ons erfgoed te vertellen.
Rob Kuiper, vrijwilliger en voorzitter van Historisch Museum Wolfheze, neemt ons mee in de geschiedenis. In 1906 werd een stuk bosgebied van 86 hectare aangekocht door de ‘Vereniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders’. De vereniging startte er het psychiatrisch ziekenhuis van Wolfheze. De verzameling oude ansichten en voorwerpen van verpleegkundige Cees Boersma, leidde in 1989 tot de oprichting van het museum in een voormalige ziekenbarak. Rob illustreert de geschiedenis en veranderende opvattingen binnen de psychische zorg aan de hand van enkele meegebrachte voorwerpen uit het museum. Daaronder zijn een dwangbuis waarmee onrustige psychiatrische patiënten in hun bewegingen belemmerd konden worden en een ‘knijperplankje’ waarmee patiënten wasknijpers maakten als een vorm van arbeidstherapie. Op dit moment ligt de focus van het museum met name op tentoonstellen en openstellen voor het publiek. Van de collectie is een beperkt register aanwezig. Rob geeft aan dat registreren enorm veel tijd kost.
Ruud Schaafsma werkt aan een boek over landschapsarchitect Samuel Voorhoeve en raadpleegt daarvoor regelmatig archieven en particuliere ‘verzamelingen’. Hoewel hem meestal volledige medewerking wordt verleend, ervaart hij dat het energie en tijd kost om sommige collecties te raadplegen. Dat komt met name door hun vorm. De niet meer bestaande Oosterbeeksche Courant bijvoorbeeld, is alleen te raadplegen op microfiche.
Marijke Metz, trekker van het PER, gaat in gesprek met Wendy Ruwhof, Hans Braakhuis en Stephan Muller. Wendy heeft jarenlang stamboomonderzoek gedaan en houdt zich momenteel bezig met het ontsluiten van reeds gescande rechercheboeken van de gemeentepolitie in Katwijk en Leiden. Achter de computer voert Wendy gegevens in een database in. Het is monnikenwerk, maar levert veel op. “Mensen kunnen vanachter hun computer al heel veel onderzoek doen. Veel handen maken licht werk”, aldus Wendy. Hans onderhoudt de website https://www.hansbraakhuis.nl/ over de Renkumse geschiedenis. Daartoe ‘plakt’ hij bij wijze van spreken alle informatie achter elkaar. Stephan, die cultuurhistorisch onderzoek doet naar het landschap rondom Wolfheze, weet zijn weg op deze website te vinden met behulp van ChatGPT. De tool helpt hem om snel een selectie te maken van relevante informatie. Het blijft wel opletten met de resultaten: soms voorziet ChatGPT stukken tekst van titels, die niet een op een zijn terug te vinden in de bronnen.
Edwin Hallers houdt zich o.a. bezig met de collecties van het Oranje Nassau’s Oord in Wageningen. Het gaat daarbij zowel om gebruiksvoorwerpen die in de zorginstelling tentoon worden gesteld, als om archiefstukken. Edwin heeft slechte ervaringen met betaalde archiveringsprogramma’s. Zodra de licentie verloopt, blijkt heel veel werk verloren te gaan, zo was hij ooit heel veel data kwijt. Daarom is hij overgegaan op een Excel-bestand. Het voordeel is dat een excelbestand heel makkelijk weer in andere programma’s kan worden ingelezen. Ook is de kans groter dat officiële archiefinstellingen een archief of collectie willen opnemen, wanneer je een excelbestand kunt overleggen. Om versiebeheer mogelijk te maken kan worden gewerkt in de Cloud. Ook kan het behulpzaam zijn om met macro’s een invulformulier te maken.
De avond wordt afgesloten met de oproep aan een ieder om een formulier in te vullen waarmee we een zo compleet mogelijk beeld willen krijgen van (particuliere) verzamelingen en collecties in de gemeente. Voor wie serieuze plannen heeft om de verzameling of collectie veilig te stellen voor de toekomst kan het PER helpen bij het koppelen aan andere verzamelaars en het maken van een plan van aanpak voor onder meer inventarisatie, registratie, redactie en digitalisering. Vanuit de zaal komt het idee om een Historisch café te organiseren over dit onderwerp. Esther Maassen van de Zoomerij, geeft aan dat de bibliotheek kan faciliteren in een ruimte.
Een waardevolle bijeenkomst. Jammer dat ik die avond niet kon. Goed dat ervaringen worden uitgewisseld en daar waar nodig gefaciliteerd. Historisch café is goed idee